خانم دکتر فرناز برزین پور

محتوای تعاملی در یادگیری الکترونیکی

همایش فناوری های نوین در آموزش مجازی

خانم دکتر فرناز برزین پور

دانشيار دانشگاه علم و صنعت ايران

در ابتدای همایش با سخنرانی خانم دکتر فرناز برزین‌پور در رابطه با محتوای تعاملی در یادگری الکترونیکی همراه می‌شویم.

همانطور که در عکس زیر مشاهده می‌کنید اگر در شیوه تدریس خود تنها از سخنرانی استفاده کنیم، یعنی اگر یک استاد بخواهد فقط از طریق سخنرانی اهداف آموزش خود را پیش ببرد، تنها 5% یادگیری در مخاطبان ایجاد می‌شود. اگر همراه با مطالعه باشد 10%. اگر همراه با دیدن و شنیدن باشد 20% و الی آخر... در نهایت می‌رسیم به جایی که بالاترین سطح یادگیری اتفاق می‌افتد؛ یعنی زمانی که خود یادگیرنده بتواند مطلبی را به دیگران آموزش دهد که در این صورت 90% یادگیری را برایش ایجاد می‌کند.

پس ما باید بیاییم با استفاده از این نظریه، از مباحث دیگر مانند کارهای گروهی، تمرین‌های عملی، مشارکت یادگیرندگان در کلاس و... برای ارتقای سطح یادگیری مخاطب استفاده کنیم.

محتوای الکترونیکی

یکی از بارزترین تفاوت‌های آموزش آنلاین با آموزش کلاسیک ( کلاس‌های حضوری)، این است که در آموزش آنلاین ما به یک محتوای الکترونیکی نیاز داریم و من می‌توانم بگویم که یکی از نکات بسیار مهم در موفقیت نظام‌های آموزش الکترونیکی همین محتوای الکترونیکی مناسب است.

محتوای الکترونیکی قطعا وقت و انرژی زیادی را می‌تواند از یک تیم ببرد ولی در ازای آن، ماندگار و قابل اشتراک است.

همچنین محتوای الکترونیکی به زیر ساخت‌های مناسب نیز نیاز دارد مثل بسترهای اینترنتی، دسترسی‌های اینترنتی، نرم‌افزارها و ابزارهای الکترونیکی و...

همه‌ی اینها منجر می‌شود که ما محتواهای متفاوتی داشته باشیم مثل تولید فیلم، پویانمایی، ضبط جلسات، سخنرانی‌های کوتاه و... که از نظر من استفاده‌ی درست و بجا از همه‌ی این‌ها می‌تواند نتیجه‌ی بهتری برایمان رقم بزند.

مراحل تولید محتوای الکترونیکی

طراحی محتوا:یعنی ما برای محتوای الکترونیکی باید یک کانتنت مناسب داشته باشیم. به عبارتی باید برای اقداماتی که می‌بایست در طول یک مدت زمان مشخص انجام دهیم، یک سناریوی مناسب بچینیم.
تولید اجزای محتوا:مثلا ممکن است شما برای یک بخشی از آموزش خود، از ویدئو استفاده بکنید. این ویدئو را می‌توانید خودتان بسازید یا از فیلم‌های آماده استفاده کنید و یا از دانشجوها بخواهیدفیلم‌هایی را آماده کنند.
یکپارچه کردن اجزا:در این مرحله تمام المان‌ها با هم مرتبط می‌شوند و سبک و سیاق یکپارچه‌ای را به مخاطب انتقال می‌دهند.
انتشار محتوا:و در انتها بسته‌ی آموزشی آماده شده به اشتراک گذاشته می‌شود.

ویژگی‌های محتوای الکترونیکی

خودآموز هستند: یعنی یادگیرنده می‌تواند خارج از کلاس آموزشی هم این محتوا را مطالعه کند.

محتواهای الکترونیکی استاندارد به‌صورت لایه‌های مرتبط طراحی می‌شوند که این لایه‌ها از لحاظ محتوا با هم ارتباط دارند؛ به عبارت دیگر دانش‌پذیر محتوا را می‌بیند، اگر توانست از ارزیابی لایه‌ی اول آن با موفقیت عبور کند دیگر نیازی به ورود به لایه‌ی دوم ندارد. ولی اگر نتوانست این ارزیابی را با موفقیت بگذراند، مجبور است لایه‌ی بعدی را نیز مطالعه کند.

حالت خودارزیابی دارند.
سبک یادگیری: با طرح سوال‌هایی مانند " ما چگونه می‌خواهیم این یادگیری اتفاق بیافتد؟ ""به چه میزان از مشارکت یادگیرنده در طول جلسات استفاده می‌شود؟ "می‌توانیم سبک یادگیری آموزش خود را تعیین کنیم.
امکان بازخورد مناسب دارند: یعنی ما می‌توانیم به واسطه‌ی مطالعه و استفاده از آن منابع چندرسانه‌ای و محتوای الکترونیکی، بازخورد مفیدی از یادگیرنده داشته باشیم.
انعطاف‌پذیر هستند: یعنی میتوانیم به‌تدریج و به مرور محتوا را تکمیل کنیم.

ما برای اینکه بتوانیم یک کلاس آنلاین موثر داشته باشیم، باید مخاطب را با خودمان همراه کنیم و فضای منفعلانه را از بین ببریم؛ در این راستا باید سعی کنیم چند نکته‌ی زیر را در آموزش مجازی خود لحاظ کنیم:

همراه کردن یادگیرنده با محتوا
مشارکت بیشتر یادگیرندگان در آموزش
ارزیابی از میزان یادگیری
جهت‌گیری فرآیند یادگیری متناسب با ویژگی یادگیرندگان

انواع محتوای تعاملی

عوامل موثر بر محتوای تعاملی

اهداف: این محتوای تعاملی را برای چه منظوری تولید می‌کنیم؟ هدف نهایی ما از این محتوا چیست؟
مخاطبان: مخاطب‌های آموزشهای آنلاین ما می‌توانند کارکنان دانشگاه یا یک سازمان باشند و یا دانشجوها باشند؛ بسته به نوع مخاطب، تولید محتوای ما می‌تواند متفاوت باشد.
انگیزه: ایجاد انگیزه در مخاطب؛ یعنی ما می‌خواهیم با این محتوای تعاملی چه انگیزه‌ای را در مخاطبمان ایجاد کنیم. مثلا بیشتر تمایل داریم با این محتوا آزمون‌سازی کنیم یا می‌خواهیم از محتواهای بصری بیشتر استفاده کنیم؛ این می‌تواند در تولید محتوای تعاملی تاثیرگذار باشد.
میزان تلاش و کیفیت خروجی: ما خواهان چه کیفیتی برای خروجی هستیم و برای رسیدن به این خروجی چه میزان تلاش باید داشته باشیم.
نوع ابزار تعاملی

مزایای استفاده از poll یا نظرسنجی

در نرم افزار Moodle قابلیتی تحت عنوان polling وجود دارد که امکان ارتباط با مخاطب‌ها را در کلاس به سادگی برایمان فراهم می‌کند.

چه استفاده‌هایی از polling می‌توانیم داشته باشیم؟!

مثلا من در کلاس‌های درسی‌ام ابتدا یک نظرسنجی می‌کنم تا سطح آشنایی دانشجو با موضوع درسی دستم بیاید. همچنین در پایان هر جلسه یا پایان کارآگاه‌های آموزشی، یک نظرسنجی می‌کنم تا ببینم دانشجوها تا چه حد توانسته‌اند با کارآگاه ارتباط برقرار کند.

پرسش‌های باز ( open questions )

توجه داشته باشید که: در کنار polling سیستم Chat هم وجود دارد که دانشجوها می‌توانند سوالات خود را در این سیستم نیز بپرسند و پاسخ خود را دریافت کنند؛ منتها وقتی که پرسش و پاسخ از طریق چت انجام می‌شود امکان دارد که دانشجوهای دیگر منفعل بشوند و منتظر بمانند که همکلاسی‌های دیگرشان پاسخ استاد را بدهند. ولی وقتی ما از polling استفاده می‌کنیم، تمام دانشجویان درگیر بحث می‌شوند و در نهایت یک حالت تعاملی گروهی در کلاس ایجاد می‌شود.

کوئیزهای کوتاه

ما می‌توانیم کوئیزهایی را طراحی بکنیم که در تایم‌های خاصی از کلاس فعال می‌شوند و دانشجویان موظف به انجام آن‌ها هستند. دو تا راهبرد در مورد این کوئیزها داریم؛ اول اینکه که ما با استفاده از این کوئیزها می‌توانیم نظر مخاطب را در مورد موضوع آموزش بفهمیم. دوم هم اینکه ما با ایجاد این کوئیزها به نوعی داریم در کلاس حضور‌ غیاب می‌کنیم و از این طریق می‌فهمیم که کدام دانشجوها واقعا فعال هستند و موضوع درس را به طور جدی دنبال می‌کنند و کدام‌ها غیرفعال هستند و صرفا فقط زحمت روشن کردن سیستم را به خود داده‌اند.

امکان انعکاس سریع پاسخ‌ها به یادگیرندگان

نحوه سوالات در poll

سوالات تک گزینه‌ای:به عنوان مثال " آیا شما تمایل دارید که کلاس را ادامه بدهیم؟ " جواب بله یا خیر
سوالات چندگزینه‌ای
سوالات کوتاه پاسخ: در این نوع سوالات دانشجوها کاملا به تعامل و تفکر عمیق واداشته می‌شوند و همچنین منجر به جستجوی دانشجویان در منابع علمی، در همان تایم کلاسی می‌شوند.