SAAS چیست ارایه نرم افزار به عنوان سرویس توسط تولیدگنندگان نرم افزار

از نظر هزینه تفاوت‌هایی در مدل SAAS یا Software as a Service برای مصرف‌کننده وجود دارد. در این مدل ارائه نرم‌افزار، هزینه‌ها به‌صورت ماهانه یا بر حسب میزان استفاده و غیره است. ازآنجایی‌که نرم‌افزار روی سرور متعلق به ارائه‌دهنده، نگهداری می‌شود، مصرف‌کننده نیازی به تهیه سخت‌افزار برای استقرار نرم‌افزار ندارد. همچنین هزینه‌های نصب، تعمیرات، نگهداری، بروز رسانی و غیره نیز در این مدل برای مصرف‌کننده وجود ندارد. SaaS در فارسی «نرم‌افزار به‌عنوان سرویس» یا «اجاره نرم‌افزار» گفته می‌شود.  

شکل 1 : Saas

در حال حاضر در کسب‌وکارهای بسیاری معمول گشته است که برای مهیا نمودن نرم‌افزارهای مورد نیاز خود از مدل SaaS استفاده نمایند. به‌طور مثال نمونه‌هایی از نرم‌افزارهایی که به‌صورت SaaS ارائه می‌گردند شامل سیستم‌های حسابداری (Accounting) سیستم مدیریت ارتباط با مشتریان (CRM) یا customer relationship management مدیریت منابع انسانی (HRM) و غیره است. همه شرکت‌های بزرگ نرم‌افزاری مانند مایکروسافت، اوراکل، آی بی ام و غیره نیز در این زمینه در حال فعالیت می‌باشند.

تاریخچه SaaS

قدمت متمرکز سازی میزبانی نرم‌افزارهای کاربردی به دهه 1960 برمی‌گردد. در آغاز این دهه، آی بی ام و دیگر ارائه‌دهندگان Mainframe برای انجام خدمات کسب‌وکار سازمان، به‌عنوان Time-Sharing یا Utility-Computing شناخته می‌شدند. این خدمات شامل ارائه توان محاسباتی و ذخیره‌سازی پایگاه داده به بانک‌ها و سایر سازمان‌های بزرگ را از مراکز داده‌های خود را در سراسر جهان است.

شکل 2 : Saas

گسترش اینترنت در طول دهه 1990 یک کلاس جدید از محاسبات متمرکز، به نام ASP یا Application Service Providers را به ارمغان آوردASP . ها با هدف کاهش هزینه‌ها با مدیریت متمرکز و با ارائه دادن راه‌حل‌های متمرکز، یک کسب‌وکار به وجود آوردند که شامل میزبانی و مدیریت متمرکز نرم‌افزارهای کاربردی بود. SaaS درواقع گسترش مدل ASP است.

مخفف SAAS ظاهراً اولین بار در مقاله‌ای به نام "Strategic Backgrounder: Software As A Service" ظاهر شد که در فوریه سال 2001 توسط بخش تجارت الکترونیک از صنایع نرم‌افزار و اطلاعات (SIIA) به‌صورت داخلی منتشر شد.

آینده SaaS

این مدل (SaaS) به‌عنوان موج آینده صنعت نرم‌افزار شناخته شده است. فعالان صنعت نرم‌افزار بر این باورند که نرم‌افزارهای مبتنی بر کامپیوترهای شخصی و محلی منسوخ شده‌اند و زمان آن فرا رسیده است تا مصرف‌کنندگان نرم‌افزار به سمت SaaS مهاجرت کنند.

پردازش ابری چیست؟

نگهداری، ذخیره و بازیابی اطلاعات در کامپیوترها و شبکه‌های کوچک و بزرگ، مسئله‌ای حساس و پرهزینه است.

راه‌حل‌هایی مانند نوار مغناطیسی، CD و DVD، هاردهای اکسترنال و غیره هم از نظر ایمنی اطلاعات و هم هزینه تأمین تجهیزات و نگهداری آنها، همیشه بحث‌برانگیز بوده‌اند. حالا فن‌آوری جدیدی به بازار آمده که جای همه این چیزها را می‌گیرد، آن هم بدون محدودیت ظرفیت. به گنجایش ابرهای آسمان و البته قابل‌دسترسی سریع و آسان: فن‌آوری ابر.

چطور پردازش ابری کار می‌کند؟

این روزها هر مجله تخصصی را که باز کنید، مطلبی در مورد رایانش یا محاسبات ابری (Cloud Computing) و یا ابر (The Cloud) در آن می‌بینید. خیلی‌ها تصور می‌کنند این عبارت مفهوم خاصی ندارد و تنها توسط بازاریابان برای فروش هر چه بیشتر نرم‌افزار و سخت‌افزار ساخته شده و آن را بر سر زبان‌ها انداخته‌اند.

بعضی‌ها نیز تصور می‌کنند ابر (The Cloud) همان SaaS یا Software as A Service(نرم‌افزار خدمات‌رسان) است، در حالی که بین این دو تفاوت بسیار است.

به‌طورمعمول داده‌های مرتبط با SaaS در یک سرور مرکزی قرار دارد. به این نوع نرم‌افزار و خدماتی که ارائه می‌دهد، از طریق اینترنت می‌توان دسترسی پیدا کرد. برخی دیگر تصور می‌کنند که تکنولوژی ابر برای آیندگان است و حالا نباید به آن فکر کرد و یا این‌که این تکنولوژی فقط به درد شرکت‌های بزرگ و یا اینترنتی می‌خورد؛ اما بد نیست بدانید که یکی از هیجان‌انگیزترین ویژگی‌های محاسبات ابری این است که به احتمال زیاد شما بدون اینکه اطلاع داشته باشید از آن استفاده می‌کنید.

مدل جدید رایانش ابری مزایای فراوانی برای شرکت‌های بزرگ و کوچک دارد. مزایایی که از همین امروز می‌توانند از آن بهره ببرند. رایانش ابری یک رویکرد جدید تکنولوژیک و یک مدل تجاری جدید برای دستیابی و استفاده از فن‌آوری است. این دو مجموعه، مزایای فراوانی برای شرکت‌ها به ارمغان می‌آورند.

ابر از نوع دیجیتال

رایانش ابری به شیوه‌ای گفته می‌شود که اینترنت از طریق آن در قالب یک دیاگرام شبکه‌ای به نمایش درمی‌آید. به عبارت ساده‌تر، می‌توان گفت رویکرد جدیدی برای به‌کارگیری و استفاده از منابع محاسباتی است. ابر به شما امکان می‌دهد ظرفیت سرور خود را افزایش داده و یا اینکه تنها در هنگام نیاز آن را افزایش دهید، بدون اینکه مجبور شوید سرمایه‌گذاری جدیدی روی نرم‌افزار و سخت‌افزار انجام دهید. برای این کار به سرورهای مجازی که چندین شرکت هم‌زمان می‌توانند از آن بهره ببرند، نیاز است.

این ویژگی به شما امکان می‌دهد در مواقعی که به ظرفیت بالای محاسباتی نیاز ندارید، از منابع کمتری استفاده کنید و در هنگامی که به حداکثر ظرفیت محاسباتی نیاز دارید، ظرفیت مستقیم به‌طور خودکار افزایش پیدا کرده تا بتواند نیازهای شما را برآورده کند. محیط‌های رایانش ابری توان محاسباتی لازم را برای ذخیره اطلاعات، ایجاد پایگاه داده‌ها، پیام‌رسانی و دیگر اجزای لازم برای اداره و هدایت یک کسب‌وکار را تجاری مهیا می‌کند. با استفاده از رایانش ابری بیشتر فعالیت و محاسبات سنگین رایانه‌ای برای به راه انداختن برنامه کاربردی میزبانی (Hosting) و دسترسی به داده‌ها در خارج از شرکت انجام می‌شود.

واژه ابر واژه‌ای است استعاری که به اینترنت اشاره دارد. در شبکه‌های رایانه‌ای نیز از شکل ابر برای نشان دادن شبکه اینترنت استفاده می‌شود. دلیل تشبیه اینترنت به ابر در این است که اینترنت همچون ابری جزییات فنی‌اش را از دید کاربران پنهان می‌سازد و لایه‌ای از انتزاع را بین جزییات فنی و کاربران قرار می‌دهد. برای مثال آنچه یک ارائه‌دهنده سرویس نرم‌افزاری به‌عنوان رایانش ابری ارائه می‌کند، برنامه کاربردی تجاری آنلاین است که از طریق مرورگر وب یا نرم‌افزارهای دیگر به کاربران ارائه می‌شود. نرم‌افزارهای کاربردی و اطلاعات روی سرورها ذخیره می‌شوند و بر اساس تقاضا در اختیار کاربران قرار می‌گیرند.

برکت های ابر

با استفاده از رایانش ابری، کاربران از طریق هر کامپیوتری که به اینترنت وصل باشد می‌توانند به برنامه کاربردی و یا داده‌های خود دسترسی پیدا کنند. رایانش ابری باعث کاهش هزینه‌های سرمایه‌گذاری روی سخت‌افزارهای گران‌قیمت- چه برای کاربر و چه برای شرکتی که برنامه‌های کاربردی را ارائه می‌کند- می‌شود.

شما دیگر به سرورهای بزرگ‌تر اضافی برای پاسخگویی به نیازهای روزافزون کسب‌وکار خود، احتیاج نخواهید داشت. از سوی دیگر هیچ‌وقت با کاهش ظرفیت برای ذخیره کردن اطلاعات مواجه نشده و درنتیجه به خرید هارد درایو نیازی پیدا نمی‌کنید.

پلات‌فرم‌های ابری این نیازهای شما را برآورده می‌کنند. از سوی دیگر رایانه‌ای که از طریق آن کاربران به ابر دسترسی پیدا می‌کنند، می‌تواند رایانه‌ای ارزان‌قیمت و نه‌چندان قدرتمند باشد. برای دسترسی به ابر، به ایستگاه‌های کاری قدرتمند نیازی نیست. این دسترسی از طریق لپ‌تاپ، تبلت یا حتی تلفن موبایل می‌تواند انجام شود.

در این حالت هزینه‌های تعمیر و نگهداری رایانه‌ها و سرورهای قدرتمند نیز حذف می‌شود. با استفاده از رایانش ابری، شرکت شما در مصرف انرژی نیز صرفه‌جویی می‌کند.

اگر شرکت شما مشتریان فراوانی دارد که فایل‌های خود را از طریق اینترنت به شما ارسال می‌کنند،‌ در صورت استفاده از ابر، با افزایش تعداد مشتریان شما، نیازی به سرمایه‌گذاری بیشتر روی تجهیزات نیست. ترافیک بیشتر برای ارائه‌دهنده خدمات ابر که عرض باند نامحدود دارد، مشکلی به وجود نمی‌آورد.

به گستره آسمان

در حال حاضر بسیاری از وب‌سایت‌های پرطرفدار در اینترنت از رایانش ابری استفاده می‌کنند. دو دلیل عمده برای این محبوبیت وجود دارد:

اول اینکه قابلیت خلق یک زیرساختار IT بدون نیاز به سرمایه‌گذاری کلان برای طراحان و سازندگان وب‌سایت بسیار جذاب است. امروزه راه‌اندازی یک کسب‌وکار اینترنتی با سرمایه‌گذاری ناچیز امکان‌پذیر است. مدل تجاری رایانش ابری طی دو سال اخیر باعث توسعه سابقه اینترنت و کاربردهای وب 2 (web 2.0) شده است.

مزیت عمده دیگر، مقیاس‌پذیری است. به‌عنوان مثال اگر وب‌سایتی به دلایلی ازجمله تبلیغات و یا طرفداری یک هنرپیشه و یا شخص معروفی از آن، به‌یک‌باره پرطرفدار شود، ترافیک آن نیز افزایش خواهد یافت، در چنین حالتی وب سرورهای معمولی برای آن سایت جوابگوی افزایش ترافیک نخواهد بود.

در اوایل سال 2008 شرکت نوشابه‌سازی آمریکایی Dr. Pepper اعلام کرد که اگر آلبوم گروه معروف راک گانز اند روزز (Guns N' Roses) در آن سال عرضه شود، به همه مردم آمریکا یک نوشابه مجانی می‌دهد. آلبوم این گروه در ماه نوامبر همان سال به بازار عرضه شد. شرکت نوشابه‌سازی نیز اعلام کرد مردم از طریق سایت Drpepper.com می‌توانند کوپن برای دریافت نوشابه رایگان دریافت کنند. میلیون‌ها نفر به سایت مراجعه کردند. ترافیک آن‌قدر بالا رفت که وب‌سایت توان پاسخگویی نداشت و از کار افتاد. همین امر بسیاری را خشمگین کرد و اگر شرکت Dr. Pepper از تکنولوژی ابر استفاده کرده بود، به‌جای دلخوری شیرین‌کامی مخاطبان نصیبش می‌شد.

پول مصرف ابر را بپردازید

پرداخت هزینه استفاده از تکنولوژی ابر مثل آب و برق است. پیش‌تر گفتیم هنگامی که تکنولوژی ابر را به کار می‌گیرید، نیازی به خرید سرور یا پرداخت هزینه ثابت برای استفاده از پهنای باند ندارید. این به‌تنهایی یک مزیت بزرگ است. چرا باید برای ظرفیت بیشتری که به آن نیازی نداریم پول پرداخت کنیم؟

یکی دیگر از مزایای استفاده از مدل تجاری رایانش ابری، نحوه پرداخت هزینه‌های آن است. مثل آب و برق، شما تنها به میزانی که استفاده می‌کنید، پول پرداخت می‌کنید. در حالی که در مورد نرم‌افزارهای خدماتی (SAAS) این‌گونه نیست. شما به تعداد نفراتی که از این نرم‌افزار استفاده می‌کنند پول پرداخت می‌کنید و یا ماهانه هزینه‌ای ثابت بابت استفاده از هر نسخه نرم‌افزار پرداخت می‌کنید. حال اگر مشتریان شما و خود شما برای مدتی به نرم‌افزار نیاز نداشته باشید و یا بسیار کم از آن استفاده کنید، به همان اندازه‌ای که استفاده کرده‌اید پرداخت می‌کنید. از سوی دیگر شما می‌توانید قرارداد استفاده از خدمات ابر را هر زمان که بخواهید بلافاصله پایان دهید. اگر زمانی تصمیم بگیرید که از یک پلات‌فرم دیگر استفاده کنید و یا به استفاده از یک برنامه کاربردی که از طریق ابر به آن دسترسی دارید پایان دهید، تنها کافی است یک دکمه را فشار دهید و دیگر نیازی نیست پولی پرداخت کنید.

شکل 3 : saas

 فروشندگان خدمات ابر

اگر شرکت و یا بخش IT شرکت شما از سرورهایی استفاده می‌کند که در ساختمان شرکت نصب و راه‌اندازی شده‌اند، شاید وقت آن رسیده باشد که به فکر استفاده از ابر بیفتید.

برنامه‌های کاربردی (Applications) را که امروزه در شرکت‌های چاپی مورد استفاده قرار می‌گیرند، به‌راحتی می‌توان به ابر منتقل کرد. این برنامه‌ها شامل وب‌سایت‌های شرکتی، ایمیل‌های شرکت، سیستم‌های MIS و نرم‌افزار «وب به چاپ» می‌شود. در آینده حتی می‌توان سیستم‌های گردش کار چاپخانه را از درون ابر به کار انداخت. چندین پلات‌فرم خدماتی برای ارائه محاسبات ابر وجود دارد. هرکدام از این پلات‌فرم‌ها، گزینه‌ها و امکانات متفاوتی در اختیار کاربران قرار می‌دهند. در حال حاضر تقاضا برای خدمات ابر در حال افزایش است. هرروزه شرکت‌های جدیدی به قافله ارائه خدمات ابر می‌پیوندند. بسیاری از شرکت‌ها که ابتدا خدمات میزبانی وب (web hosting) ارائه می‌کردند، اکنون خدمات ابر نیز ارائه می‌دهند. این خدمات با نام Cloud Storage یا Cloud Backup عرضه می‌شود. برخی از پرطرفدارترین و شناخته‌شده‌ترین شرکت‌هایی که خدمات ابر ارائه می‌دهند عبارت‌اند از:

مایکروسافت (Microsoft)

شرکت مایکروسافت طبق معمول دیرتر از بقیه وارد عرصه رایانش ابری شده است و هنوز راه‌حلی که ارائه می‌دهد چندان سروصدایی به راه نیانداخته است.

ولی از سوی دیگر هنگامی که مایکروسافت وارد یک بازار می‌شود، سعی می‌کند یک سیستم قدرتمند ارائه دهد. پلات‌فرم مایکروسافت که Azure Service Platform نام دارد، از طریق سایت www.microsoft.com/windowsazure/products ارائه می‌شود.

خدمات ابر مایکروسافت شامل انبارداری داده‌ها، هاستینگ و قابلیت مدیریت داده‌ها می‌شود. مهم‌ترین ویژگی خدمات ابر مایکروسافت این است که امکان می‌دهد منابعی که در ابر وجود دارد، هماهنگ با منابعی که در شرکت خود شما موجود است کار کنند. Windows Azure یک سیستم‌عامل ابری (cloud computing system) است که به‌عنوان یک محیط خدماتی و هاستینگ عمل می‌کند. مایکروسافت خدمات ابر خود را از طریق مراکز دیتای خود در سراسر جهان ارائه می‌دهد.

خدمات وب آمازون (Amazon web services)

خدمات وب آمازون (AWS) یکی از اولین خدمات رایانش ابری بود که عرضه شد و هنوز هم یکی از پرطرفدارترین سیستم‌ها است. این خدمات از طریق سایت http://aws.amazon.com ارائه می‌شود.

هنگامی که آمازون AWS را ارائه کرد، بیش از یک دهه بود که این شرکت میلیون‌ها دلار هزینه صرف ساخت یک زیرساختار IT قابل اعتماد برای مدیریت داده‌ها و اطلاعات کرده بود. به همین خاطر این شرکت اکنون یکی از بزرگ‌ترین فروشگاه‌های اینترنتی در جهان به شمار می‌آید. AWS به دیگران امکان می‌دهد تا از خدمات ابر آمازون که Amazon EC2 نام دارد، استفاده کنند. این امکانات شامل رایانش ابری مقیاس‌پذیر، خدمات انبارداری و ذخیره داده‌ها و پایگاه داده‌های SQL می‌شود.

گوگل (Google)

خدمات ابر گوگل که Google App Engine نام دارد و از طریق سایت http://code.googlecom/appengine ارائه می‌شود، به‌تازگی عرضه شده است و از توان بالای سیستم‌های آمازون و مایکروسافت برخوردار نیست. سیستم گوگل به شما امکان می‌دهد تا برنامه‌های کاربردی خود را از طریق ساختار جهانی و قدرتمند گوگل به راه انداخته و به آن دسترسی پیدا کنید.

سیستم گوگل به‌ویژه برای ایمیل در تعداد بالا و حفظ و ذخیره اطلاعات بسیار کاربردی است. شرکت‌های ریزودرشت دیگری ازجمله salesforce. com هستند که خدمات رایانش ابری ارائه می‌دهند و انتظار می‌رود تعداد این شرکت‌ها نیز افزایش پیدا کند.

جادوی ابر

جادوی ابر در این است که توانایی شرکت شما برای کسب درآمد و مدیریت داده‌ها را چند برابر کرده و درعین‌حال میزان سرمایه‌گذاری لازم را برای این کار نیز به حداقل می‌رساند. شرکت‌های چاپی که امروزه با حجم زیادی از داده‌ها سروکار دارند و به‌تبع آن در فکر سرمایه‌گذاری سنگین روی سرورها هستند، می‌توانند با استفاده از مزایای رایانش ابری از میزان سرمایه‌گذاری خود تا حد زیادی بکاهند و به‌جای آن، توجه خود را روی استخدام متخصصان ورزیده و راه‌اندازی یک سیستم کارآمد اداری متمرکز سازند. در این راستا شرکت پافکو از سال 89 این خدمات را برای مشتریان خود فراهم نموده است.