نرمافزار آموزش مجازی (LMS) یا سیستم مدیریت یادگیری، یک پلتفرم نرمافزاری است که به معلمان و دانشآموزان کمک میکند تا دورههای آموزشی را بهطور آنلاین برنامهریزی، اجرا و ارزیابی کنند. این سیستمها امکان دسترسی به محتوای آموزشی، پیگیری پیشرفت افراد، برگزاری آزمونها و تعامل اجتماعی را فراهم میآورند. استفاده از LMS مزایای زیادی از جمله دسترسپذیری، صرفهجویی در زمان و هزینه، و امکان شخصیسازی یادگیری را به ارمغان میآورد. این ابزارها بهویژه در مؤسسات آموزشی و سازمانها به عنوان وسیلهای مؤثر برای بهبود فرآیند یادگیری شناخته میشوند.
در طی دو دهه گذشته، ارتقاء تکنولوژی ارتباطات و گسترش شبکه جهانی اینترنت، یک روش آموزش مبتنی بر تکنولوژی یعنی آموزش مجازی را ایجاد کرده است. این اتفاق، جنبههای مختلف آموزش در تمام دنیا را با فرصتها و چالشهای تازه مواجه نموده است. از آنجا که شالوده اصلی دانشگاه، ارائه آموزش مطلوب به فراگیران است و از طرف دیگر انواع شیوههای یادگیری الکترونیکی قصد ایجاد تغییر و تحول در نحوه ارائه آموزش را دارند، بررسی ابعاد مختلف این تغییر و تحول، با توجه به گستردگی این ابعاد از اولویت به سزایی برخوردار است.
در این مقاله ضمن معرفی ایدههای جدید آموزش الکترونیکی، ویژگی های یک محیط آموزش الکترونیکی و وظایف مدرس و مدیریت سیستم آموزشی در اعمال مهندسی مجدد روش آموزش سنتی و رهبری حرکت به سمت استفاده از روشهای نوین آموزش الکترونیکی به عنوان یکی از اصلی ترین چالشهای در آموزش مجازی، مورد بررسی قرار گیرند.
انتقال مفاهیم از راه کلیه وسایل الکترونیکی از قبیل اینترنت، اینترانت، نوارهای صوتی/ تصویری صورت می گیرد. با توسعه شبکه جهانی اینترنت، شاهد تحولات گستردهای در جنبههای مختلف زندگی اجتماعی انسان هستیم. واژههایی نظیر E-Books، E-Commerce، E-Bussiness و در نهایت نرم افزار e-learning تا همین چند سال گذشته تعریف مشخصی برای ما نداشتند ولی حالا دیگر کلمه شناختهشدهای هستند و به سرعت هر چی بیشتر در حال تغییر جنبههای متفاوت زندگی انسان میباشند؛ اما همان طور که در E-Commerce هدف، برداشتن موانع بین خریدار و فروشنده است و همان طور که در E-Bussiness هدف از بین بردن محدودیتی به نام اداره و محل ثابت کار را داریم و تلاش میشود به جای فرستادن کارمند یا کارگر به محل کار، کار را به نزد کارمند فرستاده شود، فلسفه پایه ظهور E-learning نیز از بین بردن محدودیتهای منشاء گرفته از جا و زمان از امر آموزش و ارائه آموزش مستقل از وقت،موقعیت جغرافیایی و زبان است. در سامانه آموزش مجازی تلاش براین است تا بجای کشاندن دانشجو به مکان آموزش، آموزش را به مکان فراگیر بفرستیم. اینترنت دارای این توانایی است که به جای جای کشور نفوذ کند و وسیله مناسبی برای انتقال آموزش کیفی و به صرفه است.
بررسی خصوصیات محیط های آموزش الکترونیکی
چند نکته مهم
قبل از حرکت به سمت پیادهسازی در سیستم تعریف آموزش الکترونیکی بایستی چند نکته مهم زیر را مدنظر داشت.
این طور به نظر میرسد با در نظر گرفتن اینکه سرعت گسترش آموزش الکترونیکی بههرحال آموزش آینده با بهره گیری از این تکنولوژی ارائه شود به شکلی که یکی از اندیشمندان علم مدیریت یعنی پیتر دراکر پیشبینی میکند که در مدت ۲۰ سال آینده دانشگاههای حال حاضر به مکان های متروک تبدیل خواهند شد، ولی باید در نظر داشت که غالب پیش روی به سمت استفاده از آموزش الکترونیکی، حداقل تاکنون یک انتخاب بودهاند و نه یک الزام، به این معنی که مؤسسات متفاوت، پس از بررسی مزیت ها، معایب و جنبههای متفاوت آموزش الکترونیکی تصمیم به ادامه روش سنتی موجود و یا حرکت به سمت استفاده از روشهای نوین آموزش الکترونیکی میگیرند.
نقش آموزش مجازی در یادگیری خلاق، به خصوص به شکل کارآمد آن یعنی رسیدن به جایی که فراگیر، نیازی به مراجعت به مکان آموزش نداشته باشد و بتواند همه پروسه های آموزش را از راه دور انجام دهد، احتیاج به فراهم آوردن زیرساختهای مختلف ارتباطی، فنّاورانه و به علاوه فرهنگسازی برای بهره وری از این متد دارد؛ بنابراین درست تر است قبل از بهره بردن از این شیوه، این ساختارها حداقل تا یک حد قابل قبول فراهم شود والا موجب پریشانی و سردرگمی فراگیر و کم شدن چشمگیر کیفیت آموزش ارائه شده خواهد شد.
مزایای استفاده از روش آموزش الکترونیکی
1- ارائه آموزش مستقل از وقت، موقعیت جغرافیایی، فاصله، زبان و فرهنگ
بهره وری زمانی بیشتر در آموزش مجازی، محدودیت وقت و بین مدرس و فراگیر برداشته شده و همچنین مشکلات مشتق از تفاوت زبان و فرهنگ مدرس و فراگیر، به ویژه زمانی که مدرس و فراگیر دارای زبان و فرهنگ متفاوتی باشند،از بین برده خواهند شد و این از مهم دلایل موفقیت در آموزش الکترونیکی است.
2- سرعت انتقال مفاهیم
با بهره بردن از شبکه اینترنت به سرعت میتوان به انتقال اطلاعات پرداخت و به علاوه به سرعت میتوان به اطلاعات مورد احتیاج درتمام جهان دسترسی پیدا کرد و اطلاعات موجود را update نمود.
3- ارتقاء سطح روابط و مهارتهای زبانهای خارجی
امکان برقراری ارتباط راحت و سریع با اشخاص مختلف در تمام جهان و تبادل آزادانه نظرات و بهبود لول مهارتهای فراگیری زبانهای خارجی به ویؤه برای فراگیران کشور ما که معمولاً مشکل زبان دارند از اهمیت بسزایی برخوردار است.
4- همگام کردن پروسه آموزش با فراگیر
در متد آموزش سنتی، فراگیر مستلزم است تا سر وقت مشخص، در محل مشخص و به مدت زمان از قبل تعیین شدهای حاضر شود، در صورتی که در فناوری آموزش الکترونیکی این فراگیر است که مشخص میکند هر روز چند بار و هر بار چه میزان آموزش دریافت کند و حتی زمان و مکان فراگیری را نیز معین میکند.
5- در دسترس گذاشتن منابع مفید و به موقع در تمام جهان
در این متد امکان ارجاع سریع و درست فراگیر به منابع مرتبط با بحث موردنظر و استفاده از این منابع در بهبود کیفیت آموزش ارائهشده فراهم میشود.
نتیجهگیری
جامعه امروزی ما در حال پشت سرگذاشتن تحول ژرف است. این تحول تنها در فنآوری و ابزار خلاصه نمیشود، بلکه مفاهیم بنیادی از مقوله کار گرفته تا مقوله آموزش دستخوش تغییرات اساسی میشوند. در حین دو دهه اخیر، پیشرفت تکنولوژی ارتباطات و توسعه شبکه جهانی اینترنت، یک روش آموزش مبتنی بر شبکه یعنی آموزش الکترونیکی را ایجاد کرده و این تحول جنبههای مختلف آموزش در سراسر جهان را با فرصتها و چالشهای جدیدی مواجه کرده است. اینترنت شامل این امکان است که به گوشه وکنار کشور نفوذ کرده و وسیله مناسبی برای انتقال آموزش با کیفیت و مقرون به صرفه میباشد.
ادقام این ویژگی با ویژگی محاورهای بودن سیستمهای آموزش به کمک کامپیوتر، میتواند در انتقال آموزش به گروههای زیادی از جامعه نقش موثری را ایفا کند. از جهتی بازار کار جهانی دائم درحال متحول شدن است شغلهایی درآینده وجود خواهند داشت که در حال حاضر اثری از آنها نیست؛ بنابراین سیستم آموزشی باید بتواند فراگیر را برای تعقیب یک هدف پویا تربیت کند تا بتواند در محیط رقابتی اقتصاد نوین جهانی به رقابت بپردازد و بتواند در یک فرآیند آموزش مادامالعمر، به کسب دانش مورد نیاز خود بپردازد. به موازات این تحولات، ساختارهای آموزشی در جهان در حال تبدیل شدن ازشیوه معلمگرای قبلی به شیوه فراگیرگرای جدید میباشند. در این تبدیل مدرس به یک راهنما و جهتدهنده و مشوق برای فراگیرتبدیل میشود وکمک میکند تا فراگیر خود به ارئه راه حل، تجزیه و تحلیل و حل مسئله ازطریق دانشی که با راهنمایی مدرس به آن دست مییابد بپردازد.
از طرف دیگر علیرغم بروز این تغییرات اساسی، توسعه متدهای مؤثر آموزش از راه دور هنوز پابهپای رشد سریع تکنولوژی حرکت نکردهاند و بنابر این هنوز درسطح جهانی بین سیستم آموزشی ایده آل و سیستم آموزش فعلی فاصله قابل توجهی وجود داردکه این به نوبه خود لزوم توجه بیشتر به مقوله مهندسی آموزش و توسعه روشهای بهینه برای انتقال آموزش مجازی را ایجاب میکند و از آنجاکه خصیصههای فرهنگی، تکنولوژیکی و شرایط خاص نظام آموزشی هرکشور، مدل سیستم آموزش الکترونیکی مناسب برای سیستمآموزشی آن کشور را تحت تأثیر قرار میدهد، ما نیز بایستی با توجه به ویژگیهای بومی سیستم آموزشی کشورمان نسبت به توسعه درسافزارها و پیاده سازی سیستمهای مدیریت نرم افزار آموزش الکترونیکی اقدام کنیم.
مقاله مرتبط